سعید اسدی، مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران در این نشست که با عنوان «اقتباس نمایشی از نهفتگیهای شاهنامه» در تالار شیخ بهایی شاهین شهر برگزار شد، با بیان اینکه اقتباس یکی از مهمترین دستاوردهای بشری است، گفت: تأثیر و تأثر متون بر یکدیگر به شکل آشکار و نهان نشان می دهد که ما در دنیای بینامتنی هستیم و اقتباس یکی از مهم ترین روش های ما در این دنیای بینامتنیت است که با اراده و آگاهی و مسیر مشخصی از متون دیگر برداشت می کنیم، می سازیم، خلق می کنیم و جهانی جدید را به جهان متن دیگر متصل می کنیم. این رخداد بزرگ باعث توسعۀ فهم ما از هستی، زندگی و انسان شده است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: هنرمندان، گنجینه بسیار پراهمیتی را دراختیار دارند و در فرهنگ و ادبیات ایرانی متون پراهمیتی وجود دارد که هنرهای نمایشی می تواند از آن ها اقتباس های نمایشی انجام دهد و در این مسیر، دو مسئله را برجسته کند؛ یکی یافتن حکمت و اندیشه و جهاننگری موجود در این آثار است که در یک گفتگوی تاریخی و حتی انتقادی، نگرش های روز با نگرش های این متون می توانند به یک گفتگو وارد شوند و حاصل این گفتگو به گونه ای باشد که این اندیشه بتواند جهان بشریت را بسازد.
وی اضافه کرد: مسئله دوم این است که پایه های داستانی، شخصیت ها و روایت ها و گروه های روایی در این آثار برای برساختنِ آثار امروزی به درام پردازان کمک فوق العاده ای می کند؛ ازاین رو یک رویداد فرهنگی که بر این کنش متمرکز باشد می تواند به رونق چنین آثاری کمک کند.
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران با اشاره به اینکه سیاوش از کهن الگوهایی است که خود را در طول تاریخ بازنمایی کرده است، افزود: فردوسی در آغاز داستان سیاوش که یکی از شاهکارهای شاهنامه است ایده ای درخصوص اقتباس بیان کرده است. او چنین اورده است:
«روان سراینده رامش برد/ سخن چون برابر شود با خرد
بدآن ناخوشی رای او کش بود/ کسیرا که اندیشه ناخوش بود
به پیش خردمند رسوا کند/ همی خویشتنرا چلیپا کند
ترا روشن آید همی خوی خویش/ ولیکن نبیند کس آهوی خویش
بیآرای وز ان پس بدانا نمای/ اگر داد باید که ماند بجای
بجوی تو در آب جنبیده گشت/ چو دانا پسند و پسندیده گشت»
وی سپس با اشاره به دو کلمۀ «برخواندن» و «برگفتن» در این ابیات تصریح کرد: اگر بخواهیم کلمه اقتباس را به صورت پارسی بگوییم، «برخواندن» و یا «برگفتن»، جایگزین کلمآ اقتباس است.
اسدی همچنین به اهمیت نوسازی در اقتباس اشاره کرد و افزود: بیت «کهن گشته زین داستانها زمن/ همی نو شود بر سر انجمن» نیز به موضوع لزوم برخوانی و برگفتن این داستانهای کهن تأکید دارد.
وی اظهار کرد: شاهنامه دارای بخشی آشکار است اما باید نهفتگی های شاهنامه و درواقع همان بن مایه که گرانیگاه داستان های شاهنامه است را نیز یافت.
این دانشآموختۀ تئاتر و سینما با اشاره به کتاب «اهمیت از رنگ گل تا رنگ خار» نوشته قدمعلی صرامی، اضافه کرد: وقتی فردوسی داستانی را تعریف میکند از جان مایهای سخن میگوید که در درک کهن الگوها اهمیت دارد؛ ازجمله کهن الگوی شاه کشی، پسر کشی و برادر کشی. این کهن الگوها میتواند مبدا و مقصد داستان ما باشد و اقتباس کننده در در درک جانمایه این موضوع را درمی یابد که چرا پسرکشی؟
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران گفت: وجه دیگری از نهفتگی را باید در تاریخ ادبیات نمایشی جستجو کرد. شاهنامه یک حماسه است و در گروه ادبیات حماسی قرار دارد. حماسه نوعی صورت هستیشناسی است. حماسه، ستیزۀ ما با هستی در وجه برونگرایانه است و صورت دیگر از مواجهۀ ما با هستی، درونگرایانه است که ادبیات تغزلی را می آفریند.
اسدی با با بیان اینکه درام و تئاتر، درنگ ر کنشها و کشف انگیزه ها است، تصریح کرد: اگر متن مبدا، حماسه باشد اقتباس، حرکت از صورت برونگرای حماسه به درام است. یکی از نکات در اقتباس که نوعی رویکرد مفسرانۀ شما نیز میتواند باشد این است که بتوانید کنش حماسی قهرمان را نیز آشکار کنید.
اسدی سپس با بیان اینکه شاهنامه به عنوان سند، هویت ملی و پایدارکننده زبان پارسی و فرهنگ ایرانی، مخزنی برای اسطوره شناسی و درک کهن بومها است که در یک موقعیت عظیمی قرار گرفته و در هردوره، اتصال و بازخوانی شاهنامه نتایج بسیار خوبی برای ایران داشته است، گفت: اینکه نشستهای تخصصی دومین جشنواره ملی تئاتر اقتباس شاهین شهر با موضوع شاهنامه برگزار میشود نشان دهندۀ آن است که ما اکنون در لحظه ویژه تاریخی قرار گرفته و یکبار دیگر شاهنامه دروازه های خود را به روی ما باز میکند.
